BioBlitz! / TürSay!
(Turkcesi altta)
Thank you all for participating in this prototype project. We have been looking for a Citizen Science Project (CSP) model that could be a part of a proposed natural history museum in Turkey. iNaturalist satisfies our expectations and has the potential to turn our everyday into a global/local = "Glocal" BioBlitz. The rest of this post will introduce what a BioBlitz is and will give details of it as a CSP model to the Turkish audience:
Inspired by Nature: A Collaborative Storytelling Project of the E.O. Wilson Biodiversity Foundation from EOWilson Biodiversity Foundation on Vimeo.
Katiliminiza yurekten tesekkurler. Henuz bir TürSay! etkinligine imza atmis bir doga tarihi muzemiz yok belki ama ileride bir muze catisi altinda gelisebilecek bir Vatandas Bilim Projesi (VBP) modeli arayisi icinde Turkiye'nin Doga Gozlemcileri Projesini baslattik. iNaturalist tam da beklentileri karsilayan turden katilimci, her gunu adeta kuresel bir TürSay! etkinligine donusturebilecek bir yapiya sahip. Gozlemleriniz ve paylasimlariniz su anda kurulma ve deneme asamasindaki bu girisime destek niteliginde.
TürSay! nedir?
TürSay! 24 saat sureli festival, yarisma, egitim ve bilimin bir araya geldigi bir etkinlik bicimi; canli cesitliligini belirleme maratonudur. TürSay! universiteler, muzeler ve pek cok diger orgutlenmeler icinde yer alan biyologlari bir araya getirerek dogal bir bolgede (koruma alani, ulusal park vb.) bulunan canli cesitliliginin dokumunu yapmaya calisir. Halka acik olarak yurutulen bu etkinlik suresince katilimcilar dogada ornekleyebildikleri veya gozlemleyebildikleri canlilari uzmanlar yardimiyla tanimlar ve belgelendirir. Katilimcilar bu yogun gecen zaman diliminde bilim insanlarinin arazide nasil calistiklarini, ne turlu aletler ve yontemler kullandiklarini gozlemleme olanagi bulurlar.
Aslında böylesi bir etkinlige yabancı değiliz. ODTÜ Sualtı Topluluğu’nun ilkini 1992’de Bozcaada’da düzenlediği Sualtında Görüntü Avlama Yarışması (SAGAY) bir bakima TürSay! etkinligidir. Denizlerimizde yaşayan canlıların belgelenmesini amaclayan SAGAY bu anlamda onemlidir. SAGAY'in isim babalarindan biri olan ve Mayis 2014'de aramizdan ayrilan sevgili Gökhan Türe'ye buradan bir selam!
Bir TürSay! etkinliginin kesidi.
BioBlitz etkinlikleri cumartesi gunu oglen 12'de baslar ve ertesi gun 12'de sona erer. Bunun oncesinde etkinlige hem ev sahipligi yapan hem de katilimci durumunda olan aylar oncesinden davetli uzmanlar kendilerine ayirilan calisma yerlerine cuma gununden gelerek arac ve gereclerini bir sonraki gune hazirlarlar. Yurt disindan uzmanlar da davet edilerek yerli arastirmacilar ile tanisma, kaynasma ortami yaratilir. Etkinligin duyurusu basin ve yayin kuruluslarininda gundemlerine yerlesecek bicimde onceden yapilir. Duyurularda ozellikle ilk ve ortaokullarin katilimi hedeflenir. Katilimcilarin onceden kayit yaptirmalari ve etkinligin icerigi hakkinda tam bilgili olmalarina ozen gosterilir. Olabilirse ogretmenlerle etkinlik oncesi toplanti yapmak katilimin niteligini artirir.
Merkez olarak kullanilacak bina (bina yoksa buyuk sahra cadirlari kurulur) yagmur yagsa bile etkinliklerin surdurulmesine olanak saglayacak temel donanima sahip olmalidir. Ertesi gun sabahtan uzman ve amatorlerden olusan ekipler (bocekciler, kuscular, bitkiciler, mantarcilar vb.) belirlenir ve harita uzerinde en verimli bicimde ornekleme yapmak icin gidilecek bolgeler belirlenir. Baslama isareti verilir verilmez ekipler 4 bir koldan sayimlara, gozlemlere, orneklemelere ve belgelemeye baslarlar. Donen ekipler ilk listelerini verirler. Listelerden gelen tur sayilari biriktikce meydanda toplam sayi surekli guncellenerek ilan edilir. Katilimcilarin bulduklari ilginc canlilari zarar vermemek kosuluyla yakalayarak merkezdeki uzmanlara getirmesi tesvik edilir. Gece ortaya cikan canlilarin kayitlariyla etkinlik sabaha dek surer. Zamana karsi yurutulen tur sayim/belgeleme cabasi oglen 12'de durdurulur. Bu andan sonra tum cabalar sayimlari sonuclandirilmaya yonlendirilir. Bulgular bir rapor halinde getirilir ve ilginc gozlemlerle birlikte raporun ozeti basin yayin kuruluslariyla paylasilir.
Gozlemlerin olabildigince kayit altina alinabilir olmasina gayret edilir. Cekilen fotograf ve videolar iNaturalist gibi veritabanlarina yuklenir. Gozlemlere ses kayitlari bile eklenebilir. Ornegin etkinlikten bir gun once veya sonra kararlastirilan bolgenin sinirlari icinde degisik noktalardan yapilan ses kayitlari insan kaynakli ses kirliliginin duzeyini anlamada yararli olabilir.
Yurdumuzda TürSay! etkinlikleri icin gerekli cekirdek altyapi hazir.
Turkiye'de TürSay! etkinlikleri icin gereken cekirdek uzman/amator gruplar oldukca sevindirici duzeyde orgutlu. Universite bolumleri, ilgili enstituler, ogrenci topluluklari ve doga derneklerinin yanisira Turkiye'nin kelebeklerini (TRAKEL), memelilerini (TRAMEM), kuslarini (TRAKUS), surungen ve ciftyasayislilarini ( TurkHerptil ), bitkilerini (TurkiyeBitkileri, TUBIVES, BizimBitkiler) tanimlamak ve kayit altina almak icin ozveriyle calisan ve internet altyapisi saglayan pek cok orgut var. Tum bu gruplar TürSay! etkinliklerine cok yonlu destek verecek duzeyde bilgili ve donanimli orgutlenmeler.
Ayrica iNaturalist gibi calisan yerli DogalHayat, NuhunGemisi gibi desteklenmesi gereken kardes veritabani girisimleri de var.
TürSay! etkinlikleri doga tarihi muzeleri ve botanik bahcelerinin geleneksellesmis duzenli etkinligi olmalidir.
TürSay! etkinlikleri tum bu adi gecen topluluklari en azindan iki yilda bir yurdun degisik bolgelerinde bulusturarak ortak calismaya yoneltecektir. Doga bilincinin geliskin oldugu ulkelerde doga tarihi muzeleri ve botanik bahceleri TürSay! tarzindaki etkinlikleri ornekleri verilen tum orgutlenmelere esit mesafede durarak esgudum saglayan yapilar olarak one cikmakta.
Umariz bu yazida dusunce asamasindaki TürSay! tarzi etkinlik bicimi ulkemizde de benimsenir ve yerleserek geleneksellesir.
Turkiye'nin Doga Gozlemcileri projesinin uyelerinin de katilimcilari arasinda olacagi yurdumuzda duzenlenecek pek cok TürSay! etkinliklerinde gorusmek tanismak hepbirlikte ogrenmek, gozlemlerimizi paylasmak ve kesfetmek umuduyla!
Bu yazinin degisik bir bicimi "Dogayi Sevmek" basligiyla Atlas dergisinin Mayis 2014 sayisinda yayinlanmistir.
